Karite-boerinnen professionaliseren
Zoals het zuiden van Ghana bekend is vanwege haar cacao, zo is het noorden bekend vanwege de karitenoten en de kariteboter die men daarvan maakt. Van mei tot augustus rapen vrouwen uit de dorpen van jongs af aan al karitenoten van de karitebomen. Sommigen hebben een boom bij huis die hun eigendom is, maar vaker rapen ze op gemeenschappelijke grond. Vandaag bezoek ik een landbouwproject van de Presbyteriaanse Kerk, die de kariteboerinnen wil professionaliseren en versterken, zodat ze geen honger meer hoeven te lijden.
Noten opslaan en tot boter verwerken
Met geld van Kerk in Actie zijn hier sinds 2012 acht opslagloodsen neergezet voor de opslag van karitenoten en vier plekken waar men de noten zelf tot boter kan verwerken. De kariteboom bloeit in december. Van mei tot en met augustus kunnen de noten geraapt worden. Dan is het inmiddels ook het regenseizoen aangebroken en verbouwt men voedselgewassen. Maar als er even een gaatje is, gaan vrouwen en meisjes noten rapen.
Leeftijden onbekend
De vrouwen die ik spreek zijn tussen de 40 en 76. Leeftijd vragen blijft lastig in de dorpen in Noord-Ghana. Veel mensen hebben geen benul hoe oud ze zijn. Ja, het staat op hun ID-kaart, maar wie niet naar school is geweest kan dat niet lezen. Het zegt ze niets. Ze noemen geregeld leeftijden, die niet kunnen kloppen. Je hebt dan meer houvast aan gebeurtenissen, waardoor je hun leeftijd kunt terugrekenen.
Training en advies
Ze zijn zelf nooit naar school geweest, maar hun kinderen gaan inmiddels wel allemaal naar school. Zij mochten zelf niet naar school van hun vaders, maar voor hun eigen kinderen beseffen ze inmiddels hoe belangrijk onderwijs is. Alleen opslagloodsen en machines leveren is zeker niet genoeg om mensen hier verder te helpen. De vrouwen zijn getraind en worden nog steeds geadviseerd. Posters met duidelijke afbeeldingen helpen hen herinneren hoe het ook alweer allemaal gaat. Veldwerkers blijven lange tijd begeleiden.
Boter maken is arbeidsintensief
Bij twee opslagplaatsen praat ik met vrouwen over wat er voor hen veranderd is en zie ik hoe het rapen, wegen en opslaan en vooral het boter maken in zijn werk gaat. Vooral dat laatste is heel arbeidsintensief, waardoor veel meer vrouwen voor het rapen kiezen, dan voor boter maken. Het rapen kan makkelijker tussendoor. Ik breng ook wat huisbezoeken, o.a. bij een weduwe die zelf thuis kariteboter maakt. Een hele klus.
Betere kwaliteit en meer winst
De oogst van de vrouwen en de kwaliteit van hun zelfgemaakte boter is enorm omhoog gegaan door de trainingen en de opslagplaatsen en centra waar ze boter kunnen makken. Dat heeft hun leven aanzienlijk verbeterd. Ze lijden geen honger meer en houden zelfs geld over. Ze weten nu dat ze de karitebomen moeten beschermen en niet omhakken voor brandhout. Ze weten nu dat ze de noten niet uit de bomen moeten slaan, maar beter kunnen wachten tot ze vanzelf van de boom vallen. Ze moeten ze niet te lang laten liggen, want dan gaan ze rotten. Ze weten dat ze alle stappen zorgvuldig moeten doorlopen, zodat de kwaliteit omhoog gaat en dus hun opbrengst. Ze zijn blij met de 2 snijmachines en energiezuinige ovens, die het gezonder en minder arbeidsintensief maken.
Een spannende vlucht terug naar Accra
Ik krijg karitenoten en zelfs kariteboter en prachtige posters met uitleg mee om de mensen in Nederland te laten zien, die dit werk steunen. Ik stop alles snel in mijn bagage, de kariteboter in mijn handbagage, zodat ik die rechtop kan houden. Als ik die avond incheck in het vliegtuig dat me vanuit Tamale in het noorden terug zal brengen naar Accra in het zuiden, wordt mijn tas eruit gepikt. Ze ontdekken dat ik twee potten kariteboter in mijn tas heb, wat niet is toegestaan. Ik moet razendsnel beslissen: of de kariteboter achterlaten of mijn handbagage alsnog inchecken als ruimbagage. Ik kies voor dat laatste, en bedenk pas in het vliegtuig, dat ze er niet mee moeten gooien, want zo sterk waren die deksels nu ook weer niet. Als ik in Accra bij de bagageband sta te wachten, zoek ik naar een zwarte rugzak waar kariteboter uit lekt. Maar gelukkig …. alles is binnenboord gebleven. Ik heb de goede keus gemaakt……
Florette, 19 november 2019
