Doorgaan naar hoofdinhoud subline-curl

Terugblik op mijn bijzondere reis naar Ghana

Ik ben weer thuis aangeland te midden van winkels vol sinterklaas en kerstbomen, onze nette huizen en straten en wegen, waar alles zo goed geregeld is. Bij de kachel en het frisse winterweer probeer ik al mijn intense Ghana-ervaringen te laten landen.

Het Ghanese verkeer
Er is in Ghana heel wat voor onze veilige terugvlucht gebeden, terwijl ik me realiseer dat de kans op verongelukken op de slechte wegen in het chaotische Ghanese verkeer heel wat groter is. Ik hoorde twee brommers op elkaar klappen en daarna geruzie over wie schuldig was. En ik was getuige van een brommer die de bocht te snel nam, in een gat in de weg belandde, waardoor de bijrijder door de lucht vloog. Redelijk goed afgelopen gelukkig. Een taxichauffeur vertelde dat je de rijbewijzen hier gewoon kunt kopen, wat het onvoorspelbare rijgedrag met veel getoeter verklaart. Taxi’s en andere vervoersmiddelen (zoals de Yellow Yellow), zijn lang niet altijd het eigendom van de bestuurder. Velen verhuren het aan anderen.

Flexibiliteit, veerkracht, humor, trots
Wat was het goed om na dertig jaar weer terug te zijn in Ghana. Ik kijk vooral terug op alle bijzondere ontmoetingen met heel veel mensen, die iets van hun leven proberen te maken of anderen daarbij proberen te ondersteunen. Ik heb veel armoede gezien, maar ik heb ook ontzettend veel gelachen. Dat maakte dertig jaar geleden ook de meeste indruk: de veerkracht, flexibiliteit en humor van veel Ghanezen. Waar wij Nederlanders al gauw geïrriteerd raken als de dingen niet gaat zoals gepland, heeft de gemiddelde Ghanees daar geen last van. In alle rust worden nieuwe oplossingen bedacht in een land waar je altijd moet improviseren. Dat bewonder ik echt en daar heb ik me volledig aan over proberen te geven. Dat wil ik ook hier vasthouden: niet te gauw zeuren! En hun trots op de rijke Ashanti-cultuur. In plaats van ‘casual Friday’ hebben ze hier ‘traditional Friday’ geïntroduceerd uit trots op hun prachtige kleurige traditionele kleding.

Ghanees bestuur
Het Ghanese bestuur is me eigenlijk vies tegengevallen. Waarschijnlijk waren mijn verwachtingen te hoog gespannen door alle goede berichten. De wegen in het noorden zijn nog steeds bijzonder slecht met alle problemen van dien. Ik ontmoette nog te veel mensen, die schoon drinkwater ver moeten halen, wat het leven bijzonder lastig maakt. Ik hoorde te veel verhalen over politici die zichzelf verrijken. Een internationaal vrachtwagenchauffeur die ook veel in Franstalige buurlanden reist, meent dat de corruptie daar lager is dan in Ghana. Hij verlangt terug naar een sterke man en heeft maar weinig vertrouwen in de democratie. Er is te weinig open bestuur en de wetten worden niet gehandhaafd. Niet voor niets wil voormalig kindslaaf James Kofi Annan de politiek in om dat te veranderen. Economisch gaat het nog wel redelijk, maar de onderlinge verdeling laat te wensen over.

Nieuwe ontwikkelingen
Hoopgevend dat een groot bedrijf als Google zich sinds een jaar in Accra heeft gevestigd om te werken aan kunstmatige intelligentie die nuttig kan zijn voor onderwijs, gezondheid en landbouw in Afrika, waar knappe koppen uit diverse landen werken. In Accra zag ik drie woontorens, waar alleen maar Chinezen wonen. In Tamale hebben Chinezen een dure fly-over aangelegd, in ruil voor de belofte dat ze bauxiet uit een natuurgebied mogen halen. Dat noem ik dan weer geen goed Ghanees bestuur.

Elektriciteit en televisie
Tachtig procent van de afgelegen dorpen heeft nu elektra. Dat is aan de ene kant hoopgevend, maar als ik de elektriciteitsdraden gevaarlijk zie bungelen, word ik toch niet blij. Waar elektriciteit is verschijnt al snel televisie. Alleen jammer dat er geen uitzendingen zijn in de lokale talen van het noorden. Want juist voor laaggeletterde mensen zou televisie een bron van informatie kunnen zijn.

Klimaatverandering en duurzame energie
En liever had ik wat meer zonnepanelen gezien: goed in de strijd tegen klimaatverandering. In het noorden van Ghana praat men openlijk over “climate change”: vooral dat er vaker en langer extreem regent, waardoor gewassen wegrotten. Ik hoor dat rijke families zonnepanelen op hun daken leggen, deels gesubsidieerd door de overheid, maar blijkbaar is het op dorpsniveau nog niet haalbaar op grote schaal. En waar men inmiddels elektra heeft, zal deze stap nog langer duren. In andere Afrikaanse landen kunnen mensen voor kleine bedragen zonne-energie afnemen. Zoals Henk en Joa hun elektriciteit in Accra ook met een prepaid card betalen. De universiteit in Kumasi onderzoekt hoe cacaodoppen als brandstof kunnen dienen voor biogas. Zou dat ook lukken met karitenoten?

Christenen en moslims
Ghana is een overwegend christelijk land, maar in het noorden zijn moslims in de meerderheid. In de 17e eeuw brachten Europeanen het christendom via de zee en de Arabieren de islam over land door de woestijn. Daardoor kennen veel West-Afrikaanse landen zo’n zelfde verschil in christelijk zuiden en islamtisch noorden. Maar er waren meer christenen in het noorden dan ik verwacht had. Ja, in ieder dorp is wel een moskee, maar ik heb ook veel kerkjes gezien. En de kerkdiensten onder de boom zijn niet eens zichtbaar. Het christendom groeit in het noorden. Men evangeliseert en bouwt nieuwe kerken. Vooral mooi om te zien dat christenen en moslims in Ghana nog goed samenleven en dat binnen families beide religies in redelijke harmonie naast elkaar bestaan. Dat is in omringende landen wel anders.

Arm en rijk, migratie van noord naar zuid
Er wordt veel op en neer gereisd van het arme noorden naar het welvarender zuiden. Meer dan ik dacht. En die migratie is nauwelijks tegen te houden. Migratie is van alle tijden: mensen gaan op zoek naar een beter bestaan en leven soms tussen twee werelden. Het valt me wel op dat de middenklasse het hoofd ook nog niet zo makkelijk boven water kan houden. Ontwikkelingswerkster Frieda (40) uit het noorden is opgevoed door een hardwerkende alleenstaande moeder. Ze heeft een zoontje van twee. Haar man werkt bij Defensie in Accra. Een weekendhuwelijk dus, waardoor zij er zelf ook vaak alleen staat, terwijl ze voor meerdere familieleden moet zorgen. Ze kan de eindjes net aan elkaar knopen. Ook de Ghanese fotograaf (29) die in het noorden woont, blijkt deels in Accra te werken. Hij pakt iedere klus aan die maar voorhanden is, terwijl zijn vrouw en kind in het noorden blijven. Ook hij is een selfmade man, vol plannen voor extra inkomsten: misschien een yellow-yellow kopen en verhuren? Zijn ouders hebben hun acht kinderen niet veel kunnen meegeven. Hij is nu verder dan zijn ouders waren op zijn leeftijd. Hij doet alles om zijn 1-jarig zoontje meer kansen in het leven te geven, dan hij zelf ooit gehad heeft.

Armoede in Accra rond Agbogblosie markt
Ja, in Accra is meer werk en welvaart dan in het noorden, maar minder dan ik had verwacht. Ook in Accra is veel armoede en het leven is een stuk haastiger en duurder. Dit filmpje laat de levendigheid rond de markten in Accra zien. Maar het kan er ook heel vies zijn, vooral in de regentijd. En ik heb gezien hoe mensen als Stephanie hier “wonen”. Het leven is hier hard en humor is niet te vinden op een plek waar men zich in de steek gelaten voelt. Goed dat AG Care hier zit om straatmeisjes een vakopleiding te bieden.

Digitale stortplaats
Ik reed met de taxi voorbij de elektronica-stortplaats van Agbogblosie. De giftige dampen kwamen er van af. Joa vertelde me al dat een Nederlandse school deze plek wil bezoeken. Van veraf zie je leed genoeg en voor de rest zegt dit korte filmpje voldoende. Of bekijk deze documentaire. Wat een schande dat we ons afval storten in arme landen waar mensen niet beschermd worden: arme mensen die giftige stoffen inademen als ze onze elektronica verbranden om de edele metalen er uit te smelten. Hoe diep kunnen we zinken!

De uitgebreide familie
Ghanezen zijn net als de meeste Afrikanenechte familiemensen. Je bent elkaars netwerk en verzekering. Familie wijs je nooit de deur en welvaart moet je altijd delen. Dat is mooi maar maakt ook dat mensen zelf niet makkelijk vooruit kunnen komen, want er is altijd wel een familielid die een beroep op je doet. Zie je hoofd maar eens boven het maaiveld uit te steken. Volgende week komt ons nichtje bij ons op kamers wonen, omdat ze in de buurt studeert. Het lijkt Ghana wel! 

Wijze woorden
Meermalen is me op het hart gedrukt niet weer dertig jaar te wachten voordat ik terugkeer naar Ghana. Gezien mijn leeftijd lijkt me dat een verstandig advies. Ik hoop de Ghanese ster te zien rijzen. Ik hoop dat de jonge bevolking niet bij de pakken gaat neerzitten, maar haar kracht en energie goed benut. Ik sluit af met de wijze woorden van Barack Obama:

“The best way not to feel hopeless, is to get up and do something. Don’t wait for good things to happen to you. If you go out and make some good things happen, you will fill the world with hope, and you will fill yourself with hope.”

En zoals onze eigen minister Hugo de Jonge op de Landelijke Diaconale Dag zei, vlak voor ik naar Ghana vertrok: “DE armoede uit de wereld halen kan niemand, maar IEMAND uit de armoede halen kan iedereen.” 

Bedankt dat jullie met me mee wilden reizen!

Florette, 26 november 2019



 

Over dit project

Noord-Ghana is droog. Het is moeilijk om in dit gebied van de landbouw rond te komen, terwijl dat wel de belangrijkste bron van inkomsten is. Veel mensen leven dan ook in armoede. Vrouwen proberen op allerlei manieren geld te verdienen, onder andere door sheanoten te verzamelen en te verwerken tot boter. De Presbyteriaanse Kerk in Ghana helpt vrouwen om dit zo efficiënt mogelijk te doen. Ook zorgen zij ervoor dat ze door goede samenwerking de beste prijs voor hun noten krijgen.
Was deze informatie zinvol?
We hebben je feedback ontvangen, dankuwel!

Om deze pagina verder te verbeteren zijn wij benieuwd waarom u deze pagina wel of niet zinvol vond. U kunt ons helpen door de onderstaande vragen in te vullen.

Mogen we je contactgegevens voor eventuele verdere vragen? (niet verplicht)

Andere verhalen

Uit dit project

Blijf op de hoogte van Een beter inkomen voor sheaboerinnen