Ongelijke kansen voor wit en zwart, het blijft een belangrijk thema in Zuid-Afrika. Kerk in Actie helpt kansarme mensen hun plek in de maatschappij te pakken. “Doordat wij in deze kinderen investeren, investeren zij weer in anderen. Zo maken we de wereld echt beter.” De Paascollecte op zondag 4 april is bestemd voor dit belangrijke werk.
Het valt voor de 15-jarige Precious niet mee om zich te concentreren op haar huiswerk. Ze woont met haar ouders, broers en zusjes in een krappe flatwoning. Er is vaak familie over de vloer en de televisie staat de hele dag aan. Er is altijd lawaai. En ‘s avonds, als iedereen op bed ligt, is het nóg niet rustig. De flat waarin Precious woont, staat in een achterstandswijk van de Zuid-Afrikaanse stad Pretoria, pal naast een uitgaansgebied. Muziek, gelach en geschreeuw dringen tot diep in de nacht door tot in elk vertrek van Precious’ huis.
Verhaal gaat verder onder foto
Precious met Zakhele, medewerker bij PEN
Lege maag
Gelukkig kan ze af en toe naar een huiswerkkamp van de organisatie PEN, ook in Pretoria. PEN, een partnerorganisatie van Kerk in Actie, begeleidt kansarme kinderen naar een betere toekomst. De organisatie heeft allerlei activiteiten, waaronder huiswerkbegeleiding. Tijdens de speciale huiswerkkampen zorgt PEN voor goede nachtrust, voedzame maaltijden en een motiverende leeromgeving.
“Het is moeilijk om aan je toekomst te werken als je een lege maag hebt of thuis steun en liefde tekortkomt. Veel ouders werken hele dagen om rond te kunnen komen, ze hebben nergens anders meer fut voor”, zegt medewerker Zakhele Mazibuko terwijl hij in een grote pan met stomende havermoutpap roert. “Als jongeren hier ‘s morgens de deur uitgaan in het besef dat er mensen zijn die van hen houden en in hen geloven, en ze hebben ook nog een volle maag, dan vind ik dat geweldig.” Hij wijst op de pan: “Dit is niet zomaar een ontbijt. Het is een bijdrage aan hun toekomst.”
Verhaal gaat verder onder foto
Huiswerkbegeleiding bij PEN
Hardnekkig probleem
Het blijft een belangrijk thema in Zuid-Afrika: ongelijke kansen voor wit en zwart. Apartheid is afgeschaft, maar daarmee is de ongelijkheid niet weg. “Die zit ingebakken in de maatschappij. Het hangt als het ware in de lucht”, zegt Rieneke van Ginkel. Van 2016 tot 2020 woonde en werkte ze voor Kerk in Actie in Zuid-Afrika. “Natuurlijk is ongelijkheid – helaas – iets van alle tijden en plaatsen, maar doordat apartheid in Zuid-Afrika decennialang tot politiek systeem verheven is geweest, is het hier een extra hardnekkig probleem.”
De rassenscheiding betekende niet alleen gescheiden voorzieningen voor ‘blankes’ en ‘nie-blankes’. Het betekende ook dat de goede banen, de beste plekken om te wonen, kortom de welvaart toeviel aan de witte bevolking. Sinds de eerste vrije verkiezingen in 1994 heeft iedereen op papier gelijke kansen, maar in de praktijk is er nog steeds veel armoede onder met name de zwarte bevolking.
“In de verschillende bevolkingsgroepen worden gevoelens van superioriteit of juist van minderwaardigheid van generatie op generatie doorgegeven”, zegt Rieneke. “Er zijn geen plekken meer waar gekleurde mensen niet mogen komen, dus als je in een winkelcentrum loopt, lijkt er ogenschijnlijk niets aan de hand. Maar er zijn bijvoorbeeld nog nauwelijks gemengde kerken. Ik ken een voorbeeld van een witte en een zwarte kerk die probeerden samen te gaan, maar bij de voorbereidingen ging het al mis.” Vaak blijven het gescheiden werelden, weet ze. “Er zijn te veel vooroordelen.”
Verhaal gaat verder onder foto
Witte manager
Rieneke noemt een voorbeeld uit haar tijd in Zuid-Afrika, waaruit blijkt hoe ‘genormaliseerd’ de scheve verhouding tussen wit en zwart is. “In de straat waar wij woonden, werden op een dag glasvezelkabels gelegd. Uiteraard door zwarte werkmannen. Ze groeven greppels, maar daar bleek onze witte overbuurman niet van gediend. Hij begon de werkmannen uit te schelden: wat deden ze wel niet op zijn terrein! Hij werd zelfs gewelddadig. Ik belde het glasvezelbedrijf om te vertellen wat ik zag en dat stuurde vervolgens de manager naar onze overbuurman. De manager – natuurlijk wit – maakte even een praatje met hem en meteen was het goed. Ik vond dit zo typerend. Nog steeds kijken veel witte mensen zo naar zwarten: jij hoort hier niet en ik ben belangrijker.”
Kerk in Actie steunt in Zuid-Afrika verschillende projecten die er allemaal op gericht zijn om ongelijkheid in de maatschappij te verminderen. Op het platteland van de provincie KwaZulu-Natal bijvoorbeeld zorgt een landbouwproject ervoor dat arme, zwarte boeren het maximale uit hun land halen. “Zij leren wat er allemaal mogelijk is. En met effect: hun land brengt meer op. Ze kunnen een beter huis bouwen en hun kinderen naar een betere school sturen”, zegt Gugu Ngema van het project.
De organisatie waar Rieneke van Ginkel bij betrokken was, richt zich onder andere op predikanten. “Het is goed dat zij zich bewust zijn van ongelijkheid in de kerk en ook van hun eventuele eigen rol daarin. Goed leiderschap is bij zo’n groot thema belangrijk. Een predikant kan grote groepen inspireren om het goede te doen.”
Rieneke was ook betrokken bij een bijbelstudiegroep met jongeren uit vijf verschillende wijken. “Elke week kwamen we in een andere wijk bij elkaar. De jongeren leerden elkaar kennen en ontdekten: samen komen we verder dan apart van elkaar.”
Verhaal gaat verder onder foto
Betere wereld
Ondertussen blokt Precious bij PEN onder het toeziend oog van Zakhele voor een Engelse toets. “Geloof je dat het gaat lukken?” vraagt hij. Precious knikt. “Je gaat knallen”, voorspelt Zakhele. Het mooie van ‘zijn’ organisatie is dat de medewerkers de kinderen blijven begeleiden totdat ze hun plek in de maatschappij gevonden hebben. “We maken de reis helemaal af”, zegt Zakhele en hij vertelt hoe PEN oorspronkelijk begon als opvang voor kleine kinderen. Totdat een moeder van een ouder kind zei: ik kan hem niet helpen met zijn huiswerk, kan hij niet bij jullie terecht? Zo ontstonden er ook activiteiten voor oudere kinderen. “Het mooie is,” zegt Zakhele, “doordat wij in deze kinderen investeren, investeren zij weer in anderen. Je gunt anderen de kansen die je zelf ook hebt gekregen. Zo maken we de wereld echt beter.”
Lees ook:
