Hoe bereidt Kerk in Actie mensen voor op rampen?

Iedere dag worden er mensen getroffen door (natuur)rampen en geweld. Door kwetsbare mensen zelfredzaam en weerbaar te maken, kan veel leed voorkomen worden. Kerk in Actie wil via rampenpreventie mensen weerbaar maken tegen natuurrampen en via vredeswerk conflicten voorkomen.

Rampenpreventie in Nederland 

In Nederland leven we in een land waar veel van de rampen die ons kunnen overkomen “verzekerd” zijn. Daardoor voelen we ons betrekkelijk veilig tegen allerlei onheil dat ons zou kunnen treffen. Toch worden ook Nederlanders aangemoedigd om zich voor te bereiden op rampen, bijvoorbeeld in geval van een overstroming of bij stroomuitval. Mensen die een oorlog hebben meegemaakt, hebben vaak nog ergens contant geld achter de hand. In de coronaperiode hebben we ervaren wat voor paniek er kan uitbreken als er gevaar dreigt. Mensen gaan hamsteren en zijn meer dan anders op de veiligheid van de eigen familie gericht.  

Meest kwetsbaren hebben geen vangnet 

In veel delen van de wereld is het leven minder goed “verzekerd” dan in Nederland. Vaak is de familie het vangnet bij rampen en tegenslagen. Men is elkaars levensverzekering en staat als vanzelfsprekend klaar om de ander te hulp te schieten. Maar mensen die zelf al op de rand van het bestaan leven, die iedere dag worstelen om genoeg te eten, hebben vaak geen netwerk die hen te hulp kan komen. Als hén een ramp overkomt, kan dit gelijk rampzalig zijn. Juist deze mensen hebben hulp nodig om weerbaar te worden tegen rampen. 

Oorzaken van ramp wegnemen 

Bij rampenbestrijding zet men zich allereerst in om de oorzaken van een mogelijke ramp weg te nemen. Via vredesbesprekingen kan bijvoorbeeld voorkomen worden dat er een oorlog uitbreekt. Door in droge gebieden in Afrika houtkap tegen te gaan en nieuwe bomen te planten, wordt water beter vastgehouden. Zo voorkomt men verwoestijning en ook overstromingen na heftige regenval, omdat een bodem met begroeiing meer water en vruchtbare grond kan vasthouden. In Nederland zet de overheid zich in voor rampenpreventie door rivieren meer ruimte te geven en bewoners te vragen om hun tuin niet te veel te bestraten, zodat water beter kan weglopen en heftige regenval niet uitloopt op een overstroming. 

Rampzalige gevolgen beperken 

Helaas zijn niet alle rampen zijn te voorkomen. Wel kan men proberen te voorkomen dat de gevolgen van een (natuur)ramp rampzalig uitpakken. Via een brandalarm kan men tijdig een brand blussen of een brandend huis verlaten. Via waarschuwingssystemen en evacuatieplannen kunnen mensen op tijd wegvluchten bij een overstroming of orkaan. Door in aardbevingsgebied huizen steviger te bouwen, wordt veel schade voorkomen en worden mensenlevens gered. Door in overstromingsgebied zoutbestendige gewassen te verbouwen, kunnen ze na een overstroming toch weer voedsel verbouwen. Als mensen naast landbouw alternatieve bronnen van inkomsten hebben, kan voorkomen worden dat ze afhankelijk raken van hulp als de oogst verwoest wordt door droogte, overstroming of een orkaan.  

Wat doet Kerk in Actie aan rampenpreventie? 

Kerk in Actie biedt via een wereldwijd kerkelijk netwerk financiële hulp aan de meest kwetsbare mensen in de wereld. Vaak zijn dit mensen zonder financieel vangnet, die op de meest onveilige plekken in de wereld wonen. Zij zijn extra vatbaar voor rampen. Kerk in Actie zet zich in om de risico’s daarvan te verkleinen en te beheersen. Kerk in Actie stimuleert haar partnerorganisaties om risico’s tijdig te signaleren en te werken aan bewustwording, preventie en risicovermindering. Vaak worden al bestaande manieren en structuren om te overleven verder versterkt.  

Waar werkt Kerk in Actie vooral aan rampenpreventie? 

In landen en gebieden met een verhoogd risico op rampen werken diverse partnerorganisaties samen om zich voor te bereiden op het bieden van noodhulp, maar ook om noodhulp te voorkomen. Zo zet Kerk in Actie zich in om verwoestijning en overstromingen tegen te gaan en mensen te ondersteunen met alternatieve bronnen van inkomsten. Ook leren mensen via bewustwordingscampagnes (soms via theater) wat ze moeten doen als een ramp plaatsvindt. Ze leren over waarschuwingssystemen en evacuatieplannen. Dat doet Kerk in Actie in Afrika (Burkina Faso, Ethiopië, Kameroen, Kenia, Nigeria, Oeganda, Zuid-Soedan), in Azië (Bangladesh, India en Indonesië, Nepal en Pakistan) en Latijns-Amerika (Cuba, Guatemala, Haïti).

Kerk in Actie bereidt mensen voor op klimaatverandering  

Kerk in Actie verhoogt via een wereldwijd kerkelijk netwerk de weerbaarheid van mensen, die kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering en de achteruitgang van het milieu. Zij worden gedwongen zich aan te passen aan veranderende omstandigheden om in hun eigen onderhoud te blijven voorzien. Ze leren hoe ze hun gedrag kunnen veranderen om hun milieu en levensomstandigheden zelf te verbeteren.  

• Door nieuwe bomen te planten en minder bomen te kappen, wordt water en vruchtbare grond beter vastgehouden.  
• Door gebruik te maken van houtbesparende ovens of biogasinstallaties worden er minder bomen gekapt. 
• Door gebruik te maken van irrigatielandbouw en droogtebestendige zaden, kan er toch voldoende geoogst worden in droge gebieden. 
• Door gewassen op dijkjes hangend of drijvend te verbouwen, wordt schade bij overstromingen beperkt. 
• Door verschillende soorten gewassen te verbouwen, spreidt men de kansen. 
• Wie zijn oogst op een goede droge plek bewaard, kan daar langer gebruik van maken. 
• Via weer-apps kunnen mensen beter inspelen op de weersomstandigheden en op het juiste moment zaaien of oogsten. 
• Via nieuwe landbouwtechnieken kan men zorgen dat de grond niet uitdroogt en langer vruchtbaar blijft. 
• Wie naast landbouw en veeteelt ook andere inkomstenbronnen heeft, kan een moeilijke periode beter doorkomen. 

Conflicten voorkomen 

In gebieden waar het leven onder druk staat, breken vaker conflicten uit, bijvoorbeeld over schaarse vruchtbare grond. Zo ontstaan in Afrikaanse landen conflicten tussen boeren en nomaden over vruchtbare grond voor landbouw of vee, bijvoorbeeld als koeien of geiten oogst opeten. Vaak worden deze conflicten via religieuze lijnen uitgevochten: moslims (veehouders) tegenover christenen (landbouwers), terwijl de oorzaken elders liggen. Kerk in Actie steunt intiatieven waarbij christenen en moslims samen activiteiten ondernemen. Zij leren hoe ze hun problemen samen kunnen aanpakken in plaats van elkaar als zondebok te gaan zien. Zo’n samenwerking zet negatieve energie om in positieve energie en kan conflicten voorkomen. Dit doet Kerk in Actie met name in Kenia, Kameroen, Ghana, Pakistan en Egypte. Maar ook in Syrië, Libanon, Jordanië and Irak wordt met steun van Kerk in Actie conflicten voorkomen door te zorgen dat jongeren in hun levensonderhoud kunnen voorzien. 

Leren van eerdere rampen 

Wie leert van het verleden, kan zich beter voorbereiden op de toekomst. Lokale partners van Kerk in Actie bespreken na een ramp welke lessen ze hieruit kunnen trekken om herhaling te voorkomen. Als er een aardbeving heeft plaatsgevonden en veel huizen verwoest zijn, zet Kerk in Actie zich via lokale partners in om steviger huizen terug te bouwen, die beter bestand zijn tegen een volgende aardbeving. Ook leren mensen waar ze zelf op moeten letten.  

Voorkomen is beter dan genezen 

Door mensen weerbaar en zelfredzaam te maken en gemeenschappen te leren risico’s te vermijden en samen op te vangen, zijn ze beter bestand tegen rampen en veranderende omstandigheden. Voorkomen is immers beter dan genezen. Wie weerbaar is heeft minder kans te moeten vluchten of afhankelijk te raken van hulp.  

• Elke euro geïnvesteerd in rampenpreventie, bespaart straks 7 euro aan noodhulp. (VN)   

Waarom kiest Kerk in Actie voor deze aanpak? 

Wereldwijd zijn we samen de kerk in actie. We delen ons geloof én we geloven in delen. We delen niet alleen met mensen uit ons eigen christelijk netwerk, maar staan vanuit onze christelijke opdracht klaar voor mensen in nood, ongeacht hun religie, geaardheid, of achtergrond. Voor God is ieder mens gelijk. Via ons wereldwijde kerkelijk netwerk zijn we in staat hulp te bieden op de meest afgelegen plekken aan de meest kwetsbaren in onze wereld, ook om hen weerbaar te maken tegen rampen en in vrede te laten samenleven mensen van andere religies of etnische achtergronden.