Mentale gezondheid en de rol van de kerk

Mentale gezondheid is de laatste jaren een belangrijk onderwerp geworden in Indonesië. Steeds meer mensen lijden mensen onder depressie, stress, angst. Ook het aantal zelfdodingen is toegenomen. En heel vaak komt de kerk alleen met een ‘spirituele’ reactie.

^{[bij headerfoto: samen koken als vorm van healing]}

Auteur: Henriette Nieuwenhuis
Laatst was ik aanwezig bij een driedaagse seminar in Bandung (West-Java) over ‘mentale gezondheid’ en de rol van de kerk. Deze seminar werd georganiseerd binnen het Emancipatorische Partnerschap Programma. Dit is een partnerschap van de Protestantse Kerk Nederland (PKN) met 33 Indonesische kerken met wie ze een historische band heeft. Aan de hand van bepaalde thema’s die in beide landen en in veel kerken leven worden er seminars en workshops georganiseerd. Ik mocht, op een hele kleine bijdrage na, vooral deelnemer zijn, afgevaardigde van de PKN.

Kerk en mentale gezondheid in Indonesië

Volgens een onderzoek uit 2023 wordt in de kerken in Indonesië tegen 68% van de gemeenteleden met een depressie gezegddat ze moeten bidden en geloven in God, zonder dat ze naar een professional worden doorgestuurd. Dat laatste is trouwens nog niet zo eenvoudig in Indonesië. In het algemeen zijn psychologen en psychiaters vooral in steden te vinden en dorpen liggen soms te ver afgelegen. Maar misschien is het daarom des te belangrijker dat predikanten en kerkenraadsleden weet hebben van de psyche van een mens.

Eén sessie ging in Bandung speciaal over rouw en hoe giftig theologie kan zijn. Mensen, ook predikanten, zijn soms zo weinig empathisch. Hier hoor ik ook geregeld bij een rouwdienst: 'je moet geduld hebben', 'hij is nu in de hemel bij God, daar is het veel beter', enzovoorts. Voornamelijk door gemeenteleden, maar soms ook door predikanten. Ik was onder de indruk van een reactie van een van de deelnemers, een predikant uit Papoea die 18 jaar geleden haar man verloor. Ze vertelde met tranen in de ogen hoe zij tijdens het overlijden van haar man door collega-predikanten geen enkele steun of empathie had ervaren. Ze dachten dat ze als predikant het zelf wel kon oplossen.
Predikanten kunnen daarom nog beter stil staan bij de gevoelens van hun gemeenteleden of collega-predikanten en ook bij de mentale uitdagingen waar veel mensen mee te maken hebben.

Bijdrage uit Nederland

Tijdens de korte sessie die ik mocht begeleiden werd er een online toespraak getoond van de chief program officer van Kerk in Actie van de Protestantse Kerk in Nederland, ds. Karin van de Broeke. En ik heb vervolgens verteld over ‘de mentale epidemie’ die volgens sommige psychiaters in Nederland plaats vindt. Hoe we dus met veel dezelfde uitdagingen te maken hebben. Onder andere door de negatieve invloeden van de smartphone en sociale media (denk bijvoorbeeld aan het boek “Anxious generation” van Jonathan Haidt). Een mooie reactie op de negatieve invloeden is de beweging “Smartphonevrij opgroeien” in Nederland (zie www.smartphonevrijopgroeien.nl). Een beweging die ouders samenbrengt om op te staan voor een gezondere en gelukkige kindertijd. Ook stond ik heel kort stil bij het goud dat een kerk in huis heeft in het vooral individualistische Nederland. Gemeenschappen die met vallen en opstaan lief en leed met elkaar probeert te delen.

Armoede en mentale gezondheid

Zelf besefte ik mij ook weer welke grote rol armoede speelt bij ‘mentale gezondheid’. Hoe begeleid je een vrouw die voor de zoveelste keer bij je komt vanwege huiselijk geweld en overspel. Die eigenlijk haar man wil verlaten, maar bang is dat haar man geen financiële verantwoordelijkheid zal dragen voor de kinderen. Ik denk aan iemand heel concreet nu. En in mijn achterhoofd denk ik ook aan mannen en vrouwen in Nederland die door scheidingen op straat komen te staan. Zo linkt ‘mentale gezondheid’ aan veel andere (grote) thema’s ook.

Vervolgstappen

Ik merk dat na de seminar ‘mentale gezondheid’ vaker oppopt in mijn werk. Afgelopen zondag gingen Karel en ik allebei voor in de wijkgemeenten van een kerk zo’n 4 uur rijden hier vandaan, in het kader van kanselruil. In de preek ging het onder andere over oog hebben voor elkaars mentale gezondheid. Verder is een concreet punt waar we aan willen werken in de gemeente van Karel dat we dit thema willen toevoegen in de huwelijkscatechese. Hoe ga je om als je partner in de put zit, het mentaal niet redt. Hoe zorg je mentaal voor elkaar? Het is belangrijk om ‘mentale gezondheid’ in de kerkelijke activiteiten aan te stippen, omdat zoals ik net al schreef er in de dorpen geen psychiaters en psychologen zijn en psychische hulp meestal ver weg is.

Op school

Ook op de christelijke basisschool waar ik Engels geef aan de bovenbouw en waar Karel directeur is, proberen we ook de mentale gezondheid van de kinderen “in de gaten” te houden. Ik weet dat op deze kleine school de kinderen thuis zo hun eigen problemen hebben: gescheiden ouders, moeder die arbeidsmigrant is in het buitenland en al 10 jaar niet thuis woont, overwerkte ouders met korte lontjes, economische zorgen, onbeperkte schermtijd, enz. Ik weet zeker dat deze zorgen en situaties hun uitwerkingen hebben op de kinderen.

Recent hebben we op school ingevoerd dat de kinderen aan het begin van de dag kunnen aangeven welke kleur hun stoplicht is. Groen (alles goed, relaxed), oranje, (prima, gewoon) of rood (boos, verdrietig, moe, enz.). Ook een manier om de mentale gezondheid van de kinderen in beeld te houden.

Healing

Karel en ik zijn ons bewust hoe belangrijk het is om af en toe een uitstapje te hebben met de kerk of de school. Om voor ontspanning te zorgen of ‘healing’ zoals ze dat hier noemen. Voor veel mensen hier is dat namelijk geen vanzelfsprekendheid! Zo hebben we afgelopen week op school een gezellige activiteit geknoopt aan de rapportgesprekken.
De ouders en kinderen gingen samen koken. We hebben een heel leuke middag gehad! En wat langer geleden zijn we met de hele kerk in bussen naar het strand geweest. Dat was ook erg geslaagd.

‘Healing’ is super belangrijk. In de meest holistische zin van het woord. Lichamelijke, geestelijke en mentale healing.

Hoe staat het met jouw mentale gezondheid? Wat brengt jou ‘healing’?

 

_{Samen eten als vorm van healing}