Bijeenkomst voor vrouwen met een klein bedrijf
“Het is echt lekker, proef maar.” Marie-Georges Hatem houdt mij een bord voor met aanlokkelijke Goudse kaas. Haar twee soorten, mosterd en komijn, kunnen zich meten met de beste Nederlandse kazen. Ze vertelt: “Tijdens mijn studie levensmiddelentechnologie leerde ik kaas maken in Frankrijk. Ik raakte er aan verslingerd. Later reisde ik naar Nederland en leerde ik Hollandse kaas maken.”
Marie-Georges is een van de vrouwelijke ondernemers die ik ontmoet op een door Kerk in Actie gesponsorde bijeenkomst voor sociale cohesie. Ze heeft een kleine zuivelwinkel in de heuvels nabij de stad Byblos. Ze betrekt melk van kleine boerderijen uit de buurt en verwerkt het tot kaas en yoghurt. Ze verkoopt haar producten ook online. “Ik kan de kaas bij jou thuis bezorgen,” verzekert ze.
Net als Marie-Georges heeft iedere vrouw op deze beurs een verhaal: over hoe ze in de branch is gerold; hoe ze haar eigen productlijn heeft ontwikkeld; voor welke uitdagingen ze kwam te staan; en waar ze steun heeft gezocht. Sommige vrouwen zijn de enige broodwinners in hun gezin. Anderen vullen het gezinsinkomen aan. Ze zijn allemaal trots op hun werk, en vertellen er vol enthousiasme over.
Ik bezoek twee van zulke bijeenkomsten in september 2022. Ze vinden plaats op twee prachtige locaties in het noorden (Tripoli) en het Shouf-gebergte (Deir al Qamar). De organisatie is in handen van de René Moawad Foundation (RMF), een Libanese organisatie gespecialiseerd in ontwikkeling, gezondheid, en educatie. Namens de Lutheran World Relief en Kerk in Actie voert de RMF een deel van dit project uit.
Deze bijeenkomsten zijn deel van een grootschalig project met vrouwelijke ondernemers in Libanon. Het doel is om de vrouwen te ondersteunen om op de lange termijn een duurzaam inkomen te verwerven. Dit project staat in het kader van wereldwijde actie voor vrouwen in de economie. In ontwikkelingskringen is men namelijk bezorgd over de geringe rol van vrouwen en gelooft men dat een toenemende betrokkenheid van vrouwen niet alleen goed is voor henzelf, maar voor de economie en de samenleving in het algemeen.
In Tripoli en Deir al Qamar presenteren de vrouwen hun waren op een kleine beurs, die een kleurrijke aanblik biedt. Een mengsel van heerlijke geuren (kruiden, gebak, cosmetica) komt je tegemoet. De volgende typen bedrijfjes zijn vertegenwoordigd: catering, oosters gebak, accessories, conserven en kruiden, textielen en kleding, zeep en cosmetica, organisch gekweekte groenten, fruit, en zuivel, en zelfs pensions. Bij ieder kraampje maak ik een praatje en hoor over de moeiten en de vreugden van deze vrouwen.
Na enkele uren komen de vrouwen samen om naar enkele presentaties te luisteren. Dr. Hasna Moawad (RMF) vertelt over veiligheid op de werkvloer. Ze benadrukt het belang van veiligheid voor de vrouwelijke ondernemers zelf, maar ook voor hun mogelijke werknemers en hun kinderen. Ze legt uit wat kinderarbeid is en wat de Libanese wet er over zegt. Ze noemt ook heel praktische punten zoals het belang van ventilatie en licht.
De tweede presentatie gaat over grensoverschrijdend gedrag en wordt gegeven door Rula Sarkis (RMF). Zij legt uit dat vrouwen vaak het zwijgen krijgen opgelegd of dat slachtoffers zelfs de schuld krijgen van ongewenste intimiteiten. Ze roept de aanwezigen op om in hun bedrijfjes een zero tolerance beleid te voeren en benadrukt het belang van bewustwording, ook al heeft Libanon sinds enkele jaren wetgeving op dit gebied. Tenslotte legt ze uit welke stappen ondernemers kunnen zetten in het geval van grensoverschrijdend gedrag in hun bedrijven.
Na deze presentaties is het de beurt aan de vrouwen om hun ervaringen te delen. Tafelgroepen van zeven of acht personen maken een analyse van hun kleine ondernemingen. Ze bespreken de sterke en zwakke punten van hun bedrijven, en de gevaren en kansen. Er wordt geanimeerd gesproken en er komen nieuwe vragen op. Hoe vind je gaten in de markt? Hoe gaan we om met de slechte stroomvoorziening in Libanon?
Er komen ook context-specifieke punten naar voren. Volgens de vrouwen hoort steun van de familie en uithoudingsvermogen tot de kracht van hun bedrijven. Als zwakke punten noemen zij hun gebrek aan technische- en marketingvaardigheden. Aan dat laatste kunnen zij in dit project werken door het volgen van online cursussen in bedrijfsvoering. De vrouwen krijgen ook een mentortraject aangeboden met een expert in hun vakgebied. Deze mentors helpen de vrouwen om productlijn diverser te maken, hun ondernemingsplan te schrijven, en hun waren op de markt te zetten. De meeste vrouwen zien de huidige economische crisis als de grootste bedreiging voor hun zaken en hun inkomen.
“Hoe kun je jouw bedrijf doorontwikkelen? Hoe kun je groeien?” Een van de aanwezige LWR stafleden stelt deze vraag bij verschillende kraampjes. Doorgaans is het antwoord: “Ik heb nieuwe investeringen nodig.” Investeringen in keukenapparaten, textielprinters, irrigatiesystemen. Een investering in zonne-energie staat ook hoog op het verlanglijstje van veel ondernemers.
Veel vrouwen hebben oog voor de maatschappelijke en ecologische aspecten van hun ondernemingen. Zelfs de economische crisis brengt hen niet van hun stuk. Verschillende ondernemers creëren bewust banen voor andere vrouwen. Sommigen nemen bewust personeel met een handicap in dienst. Vrouwen die werkzaam zijn in de voedselsector gebruiken milieuvriendelijke productiemethoden.
Hoe vinden de vrouwen het om deel te nemen aan deze bijeenkomst? De meeste deelnemers vinden vooral het netwerken prettig. Er ontstaan nieuwe zakelijke relaties rondom de kraampjes. De deelnemers zijn ook blij dat zij hun vooruitgang in de cursussen en hun marktstrategieën met anderen kunnen vergelijken.
