Epifanie in de Orthodoxe Kerk
Op 6 januari is het Epifanie, een belangrijk feest voor de kerken van het Midden-Oosten. Misschien nog belangrijker dan het Kerstfeest. Dat kun je horen, zien, voelen, en zelfs proeven.
Epifanie betekent verschijning. De Bijbel vertelt dat Gods genade ons bekendgemaakt is in de epifanie van Christus (2 Timotheüs 1:10). Het gaat dan vooral over de doop van Jezus. Zo trad hij de openbaarheid in.
De liturgie van het mindere water
In de Orthodoxe liturgie wordt op deze dag het ‘mindere water’ gezegend. De priester zingt: ‘Hoor ons, Heer, die het zich verwaardigde om in de rivier de Jordaan gedoopt te worden, en zo het water heilig maakte.’
Daarna doopt de priester een olijftak of basilicum in het gezegende water en besprengt de gelovigen. Hij zingt: ‘Vul ons, die deel hebben aan dit water, met uw heiligheid.’
Heiliging van het huis
In de dagen na de Epifanie bezoeken priesters de gemeenteleden. Ze nemen gezegend water mee en besprenkelen alle kamers van het huis. Potten en pannen in de keuken, de kussens van het bed, deuren en ramen: ze delen allemaal in de zegen.
Een bevriende priester vertelt ons dat hij benadrukt dat de besprenging met het water geen magische bescherming biedt. Het is een symbool van de heiliging van het hele leven.
Epifanie is dus niet alleen het feest van de doop van de Heer. Het gaat ook om de toewijding van het hele leven aan God. Water is het symbool van toewijding bij uitstek, omdat het door de doop van Christus geheiligd is.
Deeg en water
Ook wat we eten en drinken hoort bij die toewijding. Op de avond voor Epifanie zetten veel vrouwen een pan met zuurdeeg op het balkon of in de tuin. Want in deze nacht ‘verschijnt’ Christus en komt Hij langs met zijn zegen. Dat gezegende zuurdeeg blijven ze door het jaar heen gebruiken om brood te bakken.
Op de dag van het feest nemen de gelovigen flessen water mee naar de kerk. In de liturgie wordt dat gezegend. Dan gaat het mee terug naar huis en wordt het in de weken of maanden na het feest langzaam opgedronken of gemengd met ander drinkwater.
Speciaal gebak
Bij Epifanie hoort ook speciaal gebak. Owaymat zijn kleine bolletjes die in hete olie gefrituurd worden. Net als oliebollen zinken ze eerst naar de bodem van de pan en daarna komen ze weer bovendrijven, een symbool voor de doop van de Heer. Makroen hebben de vorm van een vinger en herinneren ons aan Johannes de Doper die naar Jezus wees als het Lam van God.
Toen ik het gebak ging kopen begroette de bakker mij met de gebruikelijke woorden dayim dayim. Dayim betekent eeuwig. Dit is de dag waarop de Eeuwige verscheen in menselijk vorm. Dat was goed nieuws voor de hele schepping. Daarom mag alles delen in de heiliging door het water.
