Kerk-zijn in Egypte: de Bijbel houdt de hoop levend
Achtergesteld of gepest worden: veel christenen in Egypte kunnen erover meepraten. Al eeuwenlang vormen ze een minderheid in dit islamitische land. Maar niets weerhoudt de kerk ervan om er voor anderen te zijn. De Bijbel geeft kracht.
Christenen in Egypte weten niet anders dan dat ze een minderheid zijn. Grofweg kun je zeggen dat sinds de komst van de Arabieren in de zevende eeuw de verhouding tussen het aantal moslims en christenen langzaam is verschoven in het voordeel van de moslims. Er is regelmatig wrijving tussen beide bevolkingsgroepen.
Op dit moment is ongeveer 10 procent van de 100 miljoen Egyptenaren christen. “Er zijn geen officiële cijfers”, zegt Willem-Jan de Wit, die sinds 2008 in Egypte woont. “Christenen zelf denken dat ze met meer zijn, terwijl sommige onderzoeken 7 procent aangeven.” Willem-Jan werkt namens zendingsorganisatie GZB als theologiedocent in Caïro. Je kunt hem inmiddels Egypte-kenner noemen.
Pesterijen
“Vervolging is een te groot woord”, benadrukt Willem-Jan. “Maar veel Egyptische christenen kunnen je verhalen vertellen over discriminatie, soms in het groot, soms in het klein. Het varieert van pesterijen op school tot achterstelling in sollicitatieprocedures, ook al ben je beter dan de moslimkandidaat. Je ziet in Egypte maar weinig christenen op hoge functies in bijvoorbeeld de politiek of het leger. Daarnaast zijn er de afgelopen jaren aanslagen geweest op kerken en christenen. Maar om foute beeldvorming te voorkomen: zulke aanslagen komen gewoonlijk van groepen die zich tegen de overheid keren en dan de zwakste schakel in de samenleving pakken.”
‘Bijna alle christenen kunnen je verhalen vertellen over discriminatie’
Willem-Jan ziet ook veel voorbeelden van moslims en christenen die welwillend tegenover elkaar staan: “Een predikant die de plaatselijke moslimleiders feliciteert ter gelegenheid van het Offer- of Suikerfeest, en een imam die omgekeerd hetzelfde doet met Kerst. Een gezamenlijke iftarmaaltijd. Of een kerk die een bijeenkomst rond een bepaald thema organiseert en zowel een christelijke als een islamitische spreker uitnodigt. De huidige president schept een relatief rustig klimaat voor christenen. Toch blijven er spelregels waaraan christenen zich maar beter kunnen houden. De islam beledigen ligt overal gevoelig, maar in Egypte kun je er zomaar voorgoed je dorp voor worden uitgegooid.”
Armoede
Betekent de minderheidspositie van christenen dat de kerken in Egypte zich terugtrekken tussen de vier muren van hun eigen gebouwen? Voor het antwoord op die vraag hoef je alleen maar te kijken naar BLESS, de diaconale organisatie van de Koptisch-Orthodoxe Kerk. BLESS heeft zo’n 500 medewerkers in dienst, en ook nog eens 1000 vrijwilligers. Woordvoerder Hanan Shnouda vertelt wat de organisatie doet: “BLESS wil de levensomstandigheden in arme dorpen verbeteren door economische ontwikkeling te stimuleren. Samen met de dorpsbewoners kijken we welke problemen er spelen en hoe we die kunnen aanpakken. Het kan gaan om bijvoorbeeld gezondheidszorg, onderwijs, jeugd, landbouw of huisvesting.”
BLESS begeleidt de dorpen zo’n drie tot vijf jaar. Vrijwilligers uit het dorp zelf krijgen daarbij een belangrijke rol. “Mensen nemen nu eenmaal sneller iets aan van een bekende. De begeleiding stopt zodra het dorp de verdere ontwikkeling zelf kan oppakken.”
Het mooie is: BLESS werkt goed samen met de overheid. “Het werk van de kerk wordt gewaardeerd omdat we opstaan tegen armoede. Veel zaken die de overheid wil verbeteren, pakken wij op.”
Een concreet voorbeeld van de hulp van BLESS: in 2019 heeft de organisatie 545 microkredieten verleend. Mensen die eerst afhankelijk waren van liefdadigheid, verdienen nu hun eigen inkomen. Het succes van de microkredieten zorgt er ook nog eens voor dat jongeren zich minder snel genoodzaakt zien om hun dorp te verlaten en hun heil in de stad of het buitenland te zoeken. Juist dit aspect is voor Kerk in Actie een belangrijke motivatie om BLESS te steunen.
“BLESS biedt hulp aan iedereen”, zegt Hanan. “We maken geen onderscheid in geloof. We spreken niet openlijk over ons christelijk geloof, maar we hopen dat de manier waarop we ons werk doen iets losmaakt bij mensen.”
Bijbel
Om sterk te staan, is inspiratie en bemoediging vanuit de Bijbel belangrijk voor Egyptische christenen. Maar bijbels zijn in Egypte niet zo vanzelfsprekend. “Nog niet eens zo heel lang geleden had alleen de priester een bijbel”, zegt Willem-Jan de Wit. “Je moest naar de kerk of de zondagsschool om iets uit de Bijbel te weten te komen.”
“Armoede speelt ook een rol. Veel mensen hebben geen geld om een bijbel te kopen”, vult Mumtaz Abd-el-Messiah van het Egyptisch Bijbelgenootschap aan. Zijn organisatie moedigt bijbelgebruik onder christenen in Egypte op allerlei manieren aan. “Mede met steun van Kerk in Actie kunnen wij elk jaar duizenden bijbels uitgeven, voor volwassenen en kinderen. Omdat mensen vaak niet weten waar ze moeten beginnen, hebben we ook een methode die mensen helpt bij het bijbellezen. Daarnaast hebben we een televisieprogramma waar jaarlijks zo’n 12 miljoen kinderen naar kijken.”
Het Egyptisch Bijbelgenootschap organiseert bovendien elk jaar een bijbelcompetitie voor kinderen van 6 tot 12 jaar. “Zes jaar geleden begonnen we, via de kerken, met het uitdelen van losse bijbelboeken, met bij elk hoofdstuk een aantal vragen. De kinderen konden de vragen niet beantwoorden zonder de hoofdstukken te lezen en moesten daarbij hun ouder(s), broer of zus om hulp vragen. Zo werd de hele familie ingeschakeld bij het bijbellezen, en dat is precies wat we wilden”, vertelt Mumtaz.
‘Bijbelverhalen geven hoop, ook aan kinderen’
De competitie werd afgesloten met een festival op verschillende plekken in Egypte. “Elke kerk kwam hier met haar eigen kindergroep naartoe voor een wedstrijd over wat de kinderen thuis hadden geleerd. Fanatiek dat ze waren! Sommige kinderen kenden het hele bijbelboek dan uit hun hoofd.” De bijbelcompetitie was zo’n succes dat ze sindsdien elk jaar wordt herhaald, steeds met een of meerdere nieuwe bijbelboeken. Het afgelopen jaar lazen de kinderen er vier tegelijk: Ruth, Nehemia, Marcus en Filippenzen.
Hoop
“Egypte is niet altijd een makkelijk land om te wonen, de toekomst voelt onzeker”, zegt Mumtaz. “Bijbelverhalen geven hoop, ook aan kinderen. Ze kunnen wegdromen bij de mooie afbeeldingen. Kinderen zijn de toekomst van ons land. Het is belangrijk dat zij de hoop levend houden.”
Collecte Pinksteren
Op Pinksterzondag wordt in veel gemeenten gecollecteerd voor de bijbelcompetitie voor kinderen in Egypte. Lees hier meer over dit project.
