Keti Koti: breek de ketenen van slavernij
Op 1 juli, Keti Koti, herdenken we in Nederland de afschaffing van de slavernij. De omvang van de transatlantische slavenhandel in de 17e, 18e en 19e eeuw was ongekend. Nederland was een belangrijke speler. Nog altijd laat deze slavernij langdurige en diepe sporen na. Laten we herdenken en ervan leren: stop slavernij en racisme.
Nederland en slavernij
Op 1 juli 1863 schafte Nederland de slavernij officieel af, maar in de praktijk moesten mensen in Suriname nog doorwerken tot 1 juli 1873. Op Keti Koti 2023 heeft koning Willem-Alexander zijn excuses gemaakt voor de rol van Nederland in het slavernijverleden. Ook de Protestantse Kerk is zich bewust van de betrokkenheid van protestantse kerken bij slavernij en kolonialisme en het racisme dat hieruit voorkwam.
Zwarte Nederlandse predikant op slavenfort Elmina in Ghana
Wie de kust van het West-Afrikaanse Ghana bezoekt, kan niet om de imposante forten heen, die nog herinneren aan dit zwarte verleden. Nederland had 234 jaar onder andere de macht in (slaven)fort Elmina. Van hieruit verscheepte de Nederlandse West-Indische Compagnie ieder jaar vier boten met 500 tot slaaf gemaakten naar Zuid-Amerika. De Afrikanen moesten daar onder onmenselijke omstandigheden op plantages werken. Boven de kerkers van het fort hielden de Nederlanders kerkdiensten. Hier werkte zelfs een aantal jaren een in Nederland opgeleide zwarte dominee: Jacobus Capitein. Hij was dusdanig geïndoctrineerd, dat hij instemde met de slavenhandel.
Slavernij in de Goudkust
In de Goudkust, zoals Ghana destijds heette, woonden diverse etnische groepen. Een aantal van deze groepen waren zelf ook actief in de slavenhandel: in het zuiden de Ashanti’s en in het noorden de Gonja’s. De eerste Ghanese missionaris, Theophilius Opoku, die in 1872 naar Noord-Ghana reisde, beschreef in zijn dagboeken hoe hij daar tot zijn schrik nog steeds een slavenmarkt aantrof.
Diepgeworteld racisme
Inmiddels is bekend hoeveel generaties lang slavernij nog diepe sporen kan nalaten: gevoelens van superioriteit of minderwaardigheid, kansenverschillen en diepgeworteld racisme. De jarenlange acties in Nederland om Zwarte Piet eigentijdser te maken, laten zien hoeveel last mensen nog steeds kunnen hebben van dat racisme.
Moderne vormen van slavernij
De transatlantische slavenhandel was van een ongekende grootschalige omvang en wreedheid. In totaal werden 12 miljoen mensen als slaven verscheept en als beesten behandeld. Ook nu is slavernij nog steeds niet uitgebannen. Door enorme verschillen in welvaart en door ongelijke handelsrelaties, werken mensen in armoede nog altijd noodgedwongen in mensonterende omstandigheden in fabrieken, op plantages, in de mijnbouw, tussen afval. Ook in Nederland worden mensen met werk en huisvesting uitgebuit zonder enige rechtsbescherming. Nog steeds wordt er bewust of onbewust misbruik gemaakt van mensen in armoede.
De invloed van slavernij in Ghana
In Ghana laat slavernij zijn sporen nog na in de huidige verhoudingen tussen verschillende bevolkingsgroepen in Ghana. Er is nog steeds rivaliteit tussen diverse etnische groepen. In een lokale taal verwijst het woord 'noorderling' naar het woord ‘slaaf’. Noorderlingen vinden dat zuiderlingen hen overheersen en op hen neerkijken. Noord-Ghana is achtergesteld ten opzichte van Zuid-Ghana. In Ghana wordt het nog steeds vrij normaal gevonden dat kinderen werken. De meeste kinderen gaan tot hun 15e jaar naar school. Maar van de kinderen tussen de 5 en 17 jaar moet toch nog 28 procent werken. Een vijfde daarvan werkt zelfs onder gevaarlijke omstandigheden, zoals in de visserij. De acceptatie van kinderarbeid zou moeten veranderen. Onderwijs helpt hen beter om uit de spiraal van armoede te komen.
Slavernij in de visserij
In 2007 begon James Kofi Annan een opvang voor kinderen die net als hijzelf destijds als kindslaaf in de visserij moeten werken op het gigantische stuwmeer Lake Volta. Nog steeds werken zo'n 20.000 kinderen onder dwang in de visserij. Met zijn organisatie Challenging Heights wil hij deze meest schadelijke vorm van kinderarbeid stoppen. En kinderen die hier slachtoffer van zijn, een nieuwe toekomst bieden met familie en onderwijs. Keti Koti, breek de ketenen!
Lees meer over James Kofi Annan.
Help mee
Via het programma werelddiaconaat helpt Kerk in Actie, samen met een Ghanese partnerorganisatie, kinderarbeid in de visserij in Ghana te voorkomen. Help mee!
Bekijk de film en steun het werk van Kerk in Actie:
