‘Vrij’ en ‘zinnig’ geloven in Indonesië

Robert Doornenbal is parttime oecumenisch medewerker van Kerk in Actie en als zodanig gastdocent aan het Lutheran Theological Seminary, Hongkong. Tussen 27 april en 4 mei bezocht hij Indonesië, waar hij als gast lezingen en preken verzorgde bij twee theologische opleidingen, in Jakarta en Yogyakarta. ‘Ik heb vooral veel geleerd’, blikt hij terug.

Door Robert Doornenbal

Elke dag om 04.20 uur gewekt worden door een melodieus ‘Allahu Akbar’; in één ochtend vier maaltijden met lokale gerechten aangeboden krijgen; de weg oversteken te middenvan een eindeloze stroom snelle scooters; een snake whisperer die me een meterslange python omhangt (zie foto)... 'Welkom in Indonesië', zei ik tegen mezelf! Tussen 27 april en 4 mei was ik te gast bij twee theologische opleidingen, in Jakarta en Yogyakarta. Ik heb daar lezingen gegeven en gepreekt – en vooral veel geleerd. In deze blog hoop ik daar iets van te kunnen overbrengen.

Ecologie

In Indonesië zijn de ingrijpende gevolgen van klimaatverandering – climate change – voelbaar en zichtbaar, meer dan in Nederland. Dit geldt ook voor de negatieve impact van bossenkap, mijnbouw, en watervervuiling op onder andere de biodiversiteit. Er is dus alle reden voor theologiestudenten om af te studeren op ecologische thema’s. Dit thema is letterlijk van levensbelang! Vaak combineren studenten en docenten in hun studie theoretische reflectie en praktisch veldonderzoek. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de fascinerende bijdragen in het boek Varieties of Religion and Ecology: Dispatches from Indonesia (2021).
Een van de redacteuren van deze bundel is de Nederlander Frans Wijsen, van de Radboud Universiteit. Zowel in Jakarta als in Yogyakarta werkt men graag samen met Nederlandse theologen. Maar dan wel ‘contextueel’ gericht, dus met de focus op vraagstukken die in Indonesië actueel zijn. Hierin merk ik iets van een m.i. terecht streven naar eigenheid en vrijheid. De tijd dat het Westen (lees: de voormalige ‘kolonisator’) de theologische agenda bepaalt, is voorbij! Een andere redacteur van genoemd boek is een moslimgeleerde. En ook dat is typerend voor het theologiseren in Indonesië.

Relatie met moslims

Vanuit het vliegtuigraam starend over het uitgestrekte Jakarta zag ik de glinsterende koepels van honderden moskeeën. Op de vliegvelden van Jakarta en Yogyakarta viel het me op dat er meer islamitische gebedsruimtes waren dan toiletten. Ook al zijn veel westerse toeristen bekend met het hindoeïstische Bali, in het algemeen is de islam de toonaangevende religie in Indonesië. In recente jaren heeft de zogeheten radicale islam steeds meer invloed en macht gekregen. Dit is een van de redenen waarom christelijke theologen in Indonesië zich hebben aangesloten bij het Netherlands-Indonesia Consortium for Muslim-Christian Relations (NICMCR). Via dit overlegorgaan en ook op andere manieren zoeken zij de samenwerking met hun islamitische collega’s. Via goede relaties met moslimgeleerden probeert men te voorkomen dat de radicale islam te veel macht krijgt. Ook dit is een zaak van levensbelang, werd me verteld.

Theologie en seksualiteit

Een van de studenten vertrouwde me toe dat hij jarenlang heeft geworsteld met zijn seksualiteit. “Ik ben niet heteroseksueel,” zei hij tegen mij, “maar ik ben ook geen homo; ik noem mij zelf ‘non-binair’.” In de Pinkstergemeente waarvan hij lid is, werd en wordt dit niet geaccepteerd. Er wordt ook niet diepgaand theologisch over gereflecteerd. Tijdens zijn theologiestudie gebeurde dit wel en dat heeft enorm veel voor hem betekend. “Ik geloof dat God mij roept om me hierin verder te verdiepen, daarom b reid ik me voor op een promotieonderzoek.”

Fijnzinnig en diepgaand

Eco-theologie, samenwerken met moslims, seksuele diversiteit als studieterrein: dit alles ligt gevoelig bij sommige kerken en christenen in Indonesië. Men is bang voor liberalism,
vrijzinnigheid. Tijdens urenlange gesprekken met docenten en docenten ben ik onder de indruk geraakt van de manier van theologiseren in Jakarta en Yogyakarta. Ik begrijp de drang naar ‘vrijheid’, die je ook de vrijheid van de Geest zou kunnen noemen. En hun theologiebeoefening heb ik leren kennen als fijnzinnig en diepgaand. De allermooiste ervaring was voor mij het samen dansend zingen van het We Are One In the Spirit. Gods Geest overstijgt onze verschillen en bindt ons samen!

Dr. R.J.A. Doornenbal (1966) is parttime oecumenisch medewerker van Kerk in Actie en als zodanig gastdocent aan het Lutheran Theological Seminary, Hongkong.