Pushbacks en repressie: zware tijden voor vluchtelingen op Lesbos
Het was een barre winter op het Griekse eiland Lesbos. Vluchtelingen op Lesbos staan er niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk in de kou. Ze vallen ten prooi aan pushbacks, waarbij ze op een reddingsvlot terug op zee richting Turkije worden gezet. Erover berichten wordt steeds moeilijker: journalisten die dat doen, hangen enorme boetes boven het hoofd. “We voelen ons machteloos in deze situatie,” aldus Alice, coördinator van Kerk in Actie-partner Borderline op Lesbos.
Isolatie en repressie
Borderline biedt vluchtelingen die vastzitten op Lesbos eerste hulp en informatie, maar vraagt ook aandacht voor de oorzaken van de problemen. Alice: “Met steun van Kerk in Actie geven we vluchtelingen informatie in ons kantoor in Mytilini, de hoofdstad van Lesbos. We begeleiden hen met hun papieren, huren enkele huizen voor vluchtelingengezinnen, houden een oogje op de nieuwkomers die het eiland bereiken en bevoorraden enkele mensen die in het kamp wonen.”
Het kantoor van Borderline herbergt nu ook andere initiatieven, zoals een mensenrechtenorganisatie, zwangerschapsvoorlichting en een zelfsturende coöperatie voor vluchtelingenvrouwen. Alice: “We zien dagelijks vruchtbare ontmoetingen die ons hoop geven dat een inclusieve gemeenschap mogelijk is ondanks alle isolatie en repressie tegen vluchtelingen hier.”
In de kou
Op Lesbos wonen momenteel meer dan 2000 vluchtelingen buiten het kamp en 1700 asielzoekers in het kamp Mavrovouni (het nieuwe kamp nadat Moria in september 2020 afbrandde). “Hoewel er sinds een maand geen gezinnen meer in tenten wonen, hebben ze alweer een enorm koude winter gehad,” vervolgt Alice. “Niet alle woningen van kunststofplaat hebben verwarming. We hebben dit jaar al twee keer sneeuw gehad en nog steeds zijn de temperaturen onder de 10 graden. Barre omstandigheden dus.” Sommige gezinnen die in beroep zijn gegaan tegen de afwijzing van hun asielaanvraag zitten al jaren in onzekerheid. Het is voor de medewerkers van Borderline erg moeilijk om de kinderen al drie jaar in een kamp te zien leven.
Blokkades en verdriet
Er is van alles aan de hand op het Griekse eiland. In februari zou het werk aan de nieuwe hotspot op Lesbos starten. Alice: “Dit moet een gesloten kamp worden, ver van de stad Mytilini, in de buurt van de vuilnisbelt. Maar de lokale bevolking verzette zich tegen nog een nieuw centrum voor vluchtelingen op het eiland, blokkeerde de veerboot met de bouwmachines en stak enkele dagen later enkele machines in brand.”
Begin maart spoelden zeven lichamen aan op een strand vlakbij het stadscentrum. De slachtoffers kwamen uit Somalië en Ethiopië. “We weten nog steeds niet hoe dat heeft kunnen gebeuren. Landgenoten mochten hen op 16 maart tenminste nog begraven met de ceremonies die in hun cultuur passend zijn en ook kwamen enkele familieleden over.”
50 jaar cel
Op 17 maart stond het hoger beroep voor een van de vele bootbestuurderszaken op de agenda. Alice: “Gevangenissen op de Egeïsche eilanden zitten helaas vol met vluchtelingen die bij aankomst zijn gearresteerd om ‘mensensmokkel’ te bestrijden. De politie arresteert vaak willekeurig iemand op een bootje om hun target te halen. Zonder een eerlijk proces vernietigen ze zo de levens van degenen die gevangen zitten, alleen maar omdat ze veiligheid in Europa zochten.”
Het overkwam ook twee jongemannen uit het Midden-Oosten. In maart 2020 probeerden ze Griekenland te bereiken op een rubberboot, maar werden aangevallen door de Griekse kustwacht die hen met geweld naar Turkije probeerde terug te duwen. Door de aanval zonk de boot en moest de kustwacht hen aan boord nemen. De mannen werden willekeurig beschuldigd van ‘het faciliteren van illegale binnenkomst’ en ‘het veroorzaken van een schipbreuk’. Op 8 september 2020 werden ze veroordeeld tot 50 jaar gevangenisstraf. Deze vorm van willekeur raakt de medewerkers van Borderline enorm. Uiteindelijk werd het proces opnieuw twee weken langer uitgesteld. De vrouw en kinderen van een van de mannen hebben de afgelopen twee jaar hun vader en echtgenoot niet gezien.”
Fotograaf opgepakt
In de afgelopen maand werd ook een beroemde Noorse fotograaf gearresteerd terwijl hij foto's aan het maken was in de haven van Mytilini. Hij werd beschuldigd van spionage en moest vijf dagen op het politiebureau blijven voor het maken van foto's. Alice: “De criminalisering van vluchtelingen, maar ook van mensen die hen steunen heeft een ongelooflijk niveau bereikt. Hoge straffen voor onschuldige mensen die proberen de veiligheid te bereiken of mensenrechten te bewaken, vaak politiek gemotiveerd, ik heb er geen woorden voor.”
Pushbacks
Dat is nog niet alles. “De laatste maanden zagen we ook brute vormen van pushbacks van mensen die Lesbos al hadden bereikt en zich verstopten op de stranden, in bossen en in dorpen. We waren dit jaar al getuige van vier pushbacks, waarbij in één geval 17 kinderen in een reddingsvlot werden gegooid dat urenlang in de donkere Egeïsche Zee dreef voordat ze werden gered door de Turkse kustwacht. Deze kinderen waren al veilig op het strand – net op Europese bodem – en na dit ‘welkom’ van de autoriteiten zaten ze enkele uren later weer op zee. Levensgevaarlijk.” Medewerkers van Borderline zien gemaskerde mannen rondrijden die op mensen jagen in de bossen en zijn bang dat ze alleen al voor het feit dat ze het zien gestraft worden. “We horen verhalen van mensen die niet eens meer op een opblaasbaar vlotje worden gegooid, maar rechtstreeks in het water, zoals vorig jaar op Samos. We vrezen dat bij al dit onophoudelijke geweld nog meer mensen zullen sterven op zee of in de Evros-rivier. Sommige hulpkreten halen misschien de media - maar toch gaat het ‘verwijderen’ van mensen van Europese bodem naar Turkse wateren elke dag door. We zien het niet altijd, maar we horen voortdurend verhalen van familieleden en vrienden van vluchtelingen.”
Machteloos
Alice voelt zich machteloos bij dit alles, en ook over de draconische straffen en de pushbacks. “Wat mensen overkomt, alleen maar om te voorkomen dat ze een asielaanvraag indienen. Dit is niet menselijk, en dit mag niet de prijs zijn die Europa wil betalen om de grenzen te sluiten. Het is hoopvol dat de grenzen open zijn voor de vluchtelingen uit Oekraïne, maar we zouden zo graag willen dat ook hier de dingen veranderen. Blijkbaar is de wil er niet om mensen die uit andere delen van de wereld bescherming zoeken binnen te laten.”
Wil je meer weten over de dingen die medewerkers van partner Borderline op Lesbos bezighouden, lees dan ook:
- Een stuk in The Guardian over de bootbestuurders
- Een rapport van Aegean Boat report over de pushbacks
- Een artikel in Le Monde (Duitstalig) hoe de Griekse overheid pushbacks ontkent
- Wat Frontex volgens Spiegel weet over pushbacks (Duitstalig).
